معرق چوب چیست؟

معرق، هنر ایجاد طرح ها و نقوش مختلف با استفاده از چوب هایی با رنگ ها، بافت ها، و نقش های متنوع را گویند. متداول ترین روش های  اجرای آثار معرق در دو شیوه سنتی و  جدید می باشد. 

تاریخچه معرق چوب

 پیدایش تاریخی هنر معرق به درستی مشخص نیست. در کاوش های انجام شده در شهر سوخته، محققان شانه ای کشف کرده اند که در آن نقوشی با استفاده از چوب ایجاد شده بود. ولی سابقه معرق کاری و آموزش آن در اداره کل هنرهای سنتی ایران به سال 1309 بر می گردد.

با شکل گیری این هنر و کوشش هنرمندان، سیر تحول و گسترش آن آغاز گردید؛ به طور نمونه، می توان به اولین کارگاه معرق و منبت به سرپرستی استاد احمد امامی و زحمات و تلاش های اساتید متقدمی همچون استاد پرویز زابلی، استاد احمد رعنا، استاد علی امامی، استاد خلیل امامی اشاره نمود.

معرق، در آغاز به صورت کاربردی و برای تزیین سطح میز، بوفه و تکیه گاه صندلی و با استفاده از نقوش اسلیمی و چوب های محدودی از جمله: آبنوس، فوفل، توت، گلابی و سنجد اجرا می شد و برای تنوع در آن برش های خاتم و صدف و عاج فیل نیز استفاده می گردید.

نخستین تاریخی که در رابطه با اشباع نقش های کنده شده بوسیله چوب های رنگی موجود است تابلویی است با نقش دو سوارکار که توسط احمد رعنا در سال 1313 ساخته شده است.

اساتید معرق ایران

در طول سالیان، معرق اشکال و شیوه های متنوعی به خود گرفته و همواره با همت اساتید بزرگوار، سیر دگرگونی ها و نوآوری ها رو به ترقی و پیشرفت بوده؛ به طور نمونه، می توان از تلاش ها و آثار ارزشمند اساتیدی همچون محمدطاهر امامی، ویزایی، آزادخانی، حسن زاده، حاج غلامعلی، ابراهیمی، میرطیبی، خواجه شیرانی، زنگنه اشاره نمود.

در سال های اخیر، موجی نو در هنر معرق به وجود آمد که در این میان استاد داریوش عباباف، با خلق آثار بسیار ارزشمند و به کارگیری روش های ابتکاری خود، نقش مهمی در پیشرفت رشته معرق ایفا نمود.

از دیگر اساتید حال حاضر رشته معرق که در تعالی این رشته هنری، سهم بسزایی داشته اند می توان از اساتیدی همچون: حمیدرضا مهرپرور، مهران امیر اینانلو، نادر نصیری، علیرضا دوستانی، شهرام امیری، خسرو جعفری، شهرام شیرانی و ...  نام برد. 

ابزارکار معرق چوب

کمان اره، چکش، میخ کش، کاردک و لیسه، پیش کار، تیزک، تیغ اره، تخته سمباده، پیچ دستی، دلر و مته، ماشین پوست، ماشین سمباده لرزان، پیسوله 

مراحل اجرای تابلوی معرق

1-       انتخاب طرح و آماده نمودن آن در ابعاد و اندازه دلخواه

2-       چسباندن طرح با استفاده از یک لایه نازک چسب مایع بر روی تخته سه لایی

3-       خرد نمودن الگو به وسیله کمان اره به قسمت های کوچک تر و اتصال الگوهای خرد شده بوسیله میخ سایه بر روی زیرکار مناسب

4-       انتخاب چوب های مختلف از نظر رنگ، بافت و نقش برای استفاده در تابلو و جایگزینی با الگو ها

5-       اتصال الگوها بر روی چوب مورد نظر بوسیله میخ یا چسب چوب

6-       دور بری چوب بوسیله کمان اره مطابق الگو 

7-       جایگزین نمودن قطعات چوب به جای الگوها بر روی زیرکار و چسباندن آن بوسیله چسب چوب بر روی تابلو

8-       پوشش درزها و خطوط اره و پستی و بلندی ها با استفاده از لایه ای از پلی استر پس از تکمیل تابلو

9-       برطرف نمودن پستی و بلندی ها و هم سطح نمودن تابلو با استفاده از سمباده های زبر و نرم

10-   پوشش محافظ مناسب با نوع طرح با استفاده از لایه نازکی از انواع پلی استر، سیلر و کیلر و غیره، بنا به سلیقه و تکنیک معرق کار